BỆNH BẠC LÁ LÚA NGUY HẠI VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ HIỆU QUẢ?

Bệnh bạc lá lúa (cháy bìa lá) là căn bệnh gây hại cho lúa mà bà con hay gặp trong quá trình canh tác, đây là một trong những đối tượng nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt lúa. Bệnh này có thể lây lan nhanh chóng, nhất là trong điều kiện thời tiết mưa nhiều, ẩm độ cao, khiến lá lúa bị khô cháy, bạc màu và giảm khả năng quang hợp. Việc nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng trị kịp thời sẽ giúp bà con hạn chế thiệt hại, bảo vệ mùa màng một cách hiệu quả. Cùng SAHARI tìm hiểu chi tiết về căn bệnh nguy hại cho lúa này nhé.

1. Bệnh bạc lá lúa là gì? 

Bệnh bạc lá lúa (tên khoa học: Xanthomonas oryzae pv. oryzae) là một trong những bệnh vi khuẩn nguy hiểm và phổ biến nhất trên cây lúa, gây thiệt hại nghiêm trọng đến năng suất nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Bệnh thường tấn công mạnh từ giai đoạn lúa đẻ nhánh đến trổ bông — thời điểm quyết định cho sự phát triển và hình thành năng suất. 

Khi nhiễm bệnh, lá lúa bắt đầu xuất hiện triệu chứng cháy xém từ đầu lá, dần dần chuyển sang màu trắng bạc rồi khô héo, có thể chết từng phần hoặc toàn bộ lá. Điều này làm giảm khả năng quang hợp, cản trở sự sinh trưởng của cây, từ đó ảnh hưởng nặng nề đến năng suất và chất lượng hạt lúa. Việc nắm rõ đặc điểm nhận diện cũng như biện pháp phòng trị hợp lý sẽ giúp bà con hạn chế thiệt hại và bảo vệ tốt vụ mùa.

Bệnh bạc lá lúa

2. Nguyên nhân và điều kiện gây bệnh bạc lá lúa

Xanthomonas oryzae pv. oryzae là một loại vi khuẩn gây bệnh bạc lá. Đây là loại vi khuẩn có khả năng tồn tại và phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm, nhất là vào mùa mưa. Vi khuẩn này có thể lưu tồn trên tàn dư rơm rạ, cỏ dại, trong nước ruộng hoặc hạt giống bị nhiễm bệnh từ vụ trước.

Bệnh thường lây lan qua nhiều con đường khác nhau như: nước mưa, gió, côn trùng chích hút, công cụ canh tác và hoạt động chăm sóc đồng ruộng của con người. Ngoài ra, điều kiện thời tiết bất lợi như mưa bão, lũ lụt, ruộng bị ngập úng lâu ngày, sương mù dày đặc, hay bón phân đạm quá nhiều cũng làm cây lúa dễ bị tổn thương, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập thông qua vết thương cơ giới, vết cắt do côn trùng hoặc các mô non đang phát triển.

Bệnh có thể phát triển trong điều kiện như thế nào?

• Nhiệt độ từ 25–34°C.
• Ẩm độ cao, mưa nhiều hoặc ruộng lúa bị ngập nước lâu ngày.
• Ruộng bón phân đạm dư thừa, đất chua hoặc bạc màu.

Vi khuẩn Xanthomonas oryzae pv. oryzae

3. Triệu chứng nhận biết bệnh bạc lá lúa

Để kịp thời xử lý, bà con cần nhận diện sớm qua các triệu chứng sau:

• Giai đoạn đầu: Vết bệnh thường xuất hiện ở mép hoặc đầu lá, có màu xanh xám nhạt, sau đó lan dần dọc theo gân lá. Khi thời tiết ẩm ướt, bề mặt vết bệnh có thể xuất hiện giọt dịch vi khuẩn màu vàng nhạt — đây là dấu hiệu đặc trưng giúp nhận biết sớm.
• Giai đoạn phát triển: Vết bệnh lan rộng nhanh, phần lá bị bệnh chuyển dần sang màu trắng bạc hoặc vàng nhạt, khô quắt lại và giòn, dễ gãy. Nếu thời tiết nắng nóng, phần lá bị bệnh sẽ cháy khô rất nhanh.
• Giai đoạn nặng: Bệnh lây lan từ lá già sang lá non, có thể làm chết toàn bộ lá. Cây lúa bị bệnh nặng sẽ còi cọc, kém phát triển, ít trổ bông hoặc trổ bông kém, dẫn đến giảm năng suất nghiêm trọng.
• Dấu hiệu đặc biệt: Khi dùng tay vuốt nhẹ lên vết bệnh vào buổi sáng sớm, có thể cảm nhận một lớp nhớt mỏng do vi khuẩn tiết ra, khi khô sẽ đóng lại thành vết phấn mờ màu trắng trên bề mặt lá.

Dấu hiệu nhận biết bệnh bạc lá

4. Bệnh bạc lá lúa nguy hiểm như thế nào?

Bệnh bạc lá không chỉ ảnh hưởng năng suất, mà còn đe dọa toàn bộ mùa vụ nếu không kiểm soát kịp thời:

• Giảm năng suất từ 20–70%, tùy mức độ nhiễm bệnh.
• Gây lép hạt, giảm chất lượng gạo.
• Có thể lây lan nhanh chóng, tạo thành dịch trên diện rộng chỉ sau vài ngày mưa ẩm liên tục.
• Là bệnh khó phòng trị, vì không có thuốc đặc trị hoàn toàn, chủ yếu là phòng ngừa và hạn chế lây lan.

Tác hại của bệnh bạc lá 

5. Cách phòng trừ bệnh bạc lá lúa 

5.1. Biện pháp canh tác

Để phòng trừ bệnh bạc lá bà con cần kết hợp một số biện pháp như: 

• Chọn giống lúa có khả năng kháng bệnh, phù hợp với điều kiện từng vùng.
• Xử lý hạt giống trước khi gieo bằng nước nóng hoặc thuốc xử lý hạt giống để tiêu diệt vi khuẩn.
• Làm đất kỹ, vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, tiêu hủy tàn dư cây trồng, cỏ dại — cắt đứt nguồn bệnh lưu tồn từ vụ trước.
• Thường xuyên kiểm tra, thăm ruộng để sớm phát hiện bệnh 
• Bón phân cân đối, đặc biệt không bón thừa phân đạm, kết hợp bổ sung phân lân và kali giúp cây phát triển khỏe, tăng sức chống chịu.
• Quản lý nước hợp lý, tránh để ruộng ngập úng kéo dài, nên xả nước kịp thời sau mưa lớn.

5.2. Biện pháp hoá học 

Khi phát hiện bệnh xuất hiện sớm, bà con nên:

• Cần phun ngay các loại thuốc trừ bệnh có khả năng đặc trị và phòng trừ bệnh bạc lá lúa.
• Nên luân phiên sử dụng các loại thuốc BVTV khác nhau để tránh tình trạng kháng thuốc.
• Phun đúng liều lượng, đúng thời điểm, ưu tiên phun vào sáng sớm hoặc chiều mát để tăng hiệu quả diệt khuẩn. 

Cách phòng trừ bệnh bạc lá 

Bệnh bạc lá lúa là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng đến mùa màng nếu không được kiểm soát đúng cách. Thay vì đợi đến khi bệnh bùng phát mới xử lý, người trồng cần áp dụng biện pháp phòng ngừa tổng hợp, từ khâu chọn giống, đến khâu chọn các nguyên liệu phân bón khác đến phun phòng định kỳ. Qua bài viết này, SaHaRi hi vọng có thể giúp bà con cách hiểu rõ cơ chế gây bệnh và áp dụng giải pháp, cũng như thuốc BVTV hiệu quả, bà con có thể yên tâm bảo vệ vụ mùa, nâng cao năng suất và chất lượng hạt lúa.